Studium Europy Wschodniej UW

Podejmując temat historii Studiów Wschodnich w Polsce, a więc korzeni Studium Europy Wschodniej UW, należy wymienić dwa najważniejsze polskie, przedwojenne ośrodki sowietologiczne – Instytut Naukowo-Badawczy Europy Wschodniej w Wilnie (1930-1939) oraz Instytut Wschodni w Warszawie (1926-1939).

Inspiracją dla powstania Studium były również badania sowietologiczne prowadzone po II wojnie światowej, które w sensie instytucjonalnym skupiały się wyłącznie na emigracji. Warto tu wspomnieć zwłaszcza o Instytucie Wschodnim „Reduta” w Londynie oraz założonym i prowadzonym przez Jerzego Giedroycia Instytucie Literackim w Maisons Laffitte we Francji.

Do podstaw, z których wyrosło Studium należy zaliczyć podziemny Instytut Europy Wschodniej, powołany jesienią 1983 r. (Jan Malicki we współpracy z Jerzym Chmielewskim, Stefanem Rakowskim i Jerzym Kumanieckim). Inicjatywa ta wszakże z powodu ogromnych trudności tworzenia w podziemiu regularnej instytucji naukowo-analitycznej, a zwłaszcza z przyczyny aresztowania swego inicjatora – na kilka lat została zatrzymana.

Organizacyjne i intelektualne korzenie Studium Europy Wschodniej tkwią w podziemnym piśmie „Obóz”, założonym w 1981 r. i redagowanym przez Jerzego Targalskiego oraz zmieniającą się nieco w różnych okresach lat 80-tych, ale zawsze dość niewielką grupę, składającą się z Andrzeja Ananicza, Kazimierza Stembrowicza, Marka Pernala, Wojciecha Maziarskiego, Jana Malickiego, Roberta Bogdańskiego, później także Leszka Hensla, Krzysztofa Dębnickiego, Jolanty Sierakowskiej-Dyndo, a także Grażyny i Iwancza Gyłybowów. „Obóz” od początku poświęcony był – zgodnie z podtytułem – “problemom narodów obozu komunistycznego”.

Po 1989 r. postanowiono rozszerzyć działalność “Obozu” w nowej formie – na poziomie akademickim, kontynuując w ten sposób zamiary podziemnego Instytutu Europy Wschodniej.

Dzięki życzliwości władz Instytutu Orientalistycznego, w 1990 r. zostało powołane, pod naukowym kierownictwem prof. Tadeusza Majdy, turkologa, Studium Problemów Narodowościowych Związku Radzieckiego i Europy Środkowo-Wschodniej. Inicjatorami powołania nowej jednostki byli Andrzej Ananicz i Jan Malicki, wsparci przez Tadeusza Majdę. Nieco później, już po rozpadzie ZSRR, podjęto decyzję o zmianie nazwy instytucji na Studium Europy Wschodniej i Azji Środkowej, a nieco później wreszcie na Studium Europy Wschodniej, która to nazwa obowiązuje do dziś.

Początkowo organizowane były tylko corocznie konwersatoria oraz cykle wykładów otwartych. Mimo trudnych pierwszych kilku lat, znaczenie uniwersyteckiej instytucji zajmującej się sprawami wschodnimi doceniali liczni wykładowcy o najbardziej znaczących nazwiskach, którzy decydowali się prowadzić wykłady i konwersatoria bez honorariów. Jednym z nich był prof. Marek Śliwiński, który jeszcze jako wykładowca Uniwersytetu w Genewie, jako pierwszy zaczął regularnie przyjeżdżać z wykładami do Studium.

Jednym z pierwszych, a kontynuowanych do dziś, regularnych przedsięwzięć Studium była utworzona w 1991 r. Wschodnia Szkoła Letnia – 3-tygodniowe, międzynarodowe sesje naukowe, odbywające się corocznie w lipcu, przeznaczone dla młodych badaczy z krajów b. ZSRR, Europy Środkowej, jak również Europy Zachodniej i USA, zajmujących się historią i współczesnością obszaru postsowieckiego.

Ukoronowaniem wysiłków zespołu Studium było powołanie w 1998 r. magisterskich Specjalistycznych Studiów Wschodnich. Nieco później powstały „Podyplomowe Studia Wschodnie”, a od roku akad. 2012/2013 również licencjackie „Studia Wschodnie”.

Znaczącą formą aktywności Studium są konferencje naukowe poświęcone najważniejszym kwestiom regionu. Studium samodzielnie, bądź we współpracy wydaje czasopisma: „Obóz”, „Przegląd Wschodni”, „Pro Georgia”, „Nowy Prometeusz” i „Warsaw East European Rewiev”, redaguje tez internetowy „BIS – Biuletyn Informacyjny Studium”, poświęcony „sprawom wschodnim”. Studium jest koordynatorem licznych programów stypendialnych, m.in.: Programu Stypendialnego Rządu RP im. K. Kalinowskiego, Programu Stypendialnego Rządu RP dla Młodych Naukowców. Od 2006 r. w ramach Studium funkcjonuje również Stacja Kaukaska na Uniwersytecie Państwowym im. I. Dżawachiszwili w Tbilisi, mająca na celu wspierać kaukasko-polską współpracę naukową, a od 2015 r. działa również Stacja kijowska z siedzibą w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej. W roku 2011 Studium udało się uruchomić magisterskie „Studia Wschodnie” na Ukrainie – w których uczestniczą studenci Akademii Kijowsko-Mohylańskiej, Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego we Lwowie, Przykarpackiego Uniwersytetu Narodowego w Iwanofrankowsku oraz Akademii Ostrogskiej.


Przejdź do strony studium: https://studium.uw.edu.pl/
Facebook: https://www.facebook.com/StudiumUW

YouTube: https://www.youtube.com/channel/UCq8Bqx7jwey4XFzWtlbY1Pg/videos