Demokratyczne protesty w Białorusi trwają już piąty miesiąc i cieszą się nieustanną uwagą ze strony Europy i świata. W początkowym okresie dążenia Białorusinów do przyszłości opartej na demokracji i praworządności spotykały się w Europie z ogromną solidarnością i były relacjonowane przez media na niespotykaną dotąd skalę, co znalazło odzwierciedlenie w użyciu miękkiej siły i późniejszych sankcjach nałożonych na reżim Łukaszenki. Od początku jesieni 2020 ruch demokratyczny w Białorusi otrzymał wiele nagród w dziedzinie obrony praw człowieka, co pokazuje, że społeczeństwo demokratyczne na całym świecie w dalszym ciągu docenia poświęcenie Białorusinów i udziela im moralnego wsparcia.
Najbardziej rozpoznawalną z otrzymanych nagród jest nagroda im. Sacharowa za wolność myśli, którą przyznano całej opozycji demokratycznej w Białorusi.
Uroczyste wręczenie wyróżnienia na ręce jej reprezentantek i reprezentantów odbyło się 16 grudnia. Nominowanie białoruskiej demokratycznej opozycji jest kolejnym dowodem na materialne i niematerialne wsparcie dla Białorusi jako części Europy, wiąże się ono bowiem z otrzymaniem 50 000 euro.[1] Nagrodę przekazano reprezentantce protestujących, Rady Koordynacyjnej, a przede wszystkim kandydatce na prezydenta, Swiatłanie Cichanouskiej. Rada podjęła się zadania nawiązania dialogu politycznego z władzami w Mińsku po sfałszowanych wyborach prezydenckich w sierpniu 2020. Odznaczenie, które nosi imię prawdopodobnie najbardziej znanego sowieckiego dysydenta, przypomina także całej Unii, że walka o wolność i prawa człowieka leży u podstaw wartości europejskich i jest priorytetem, jeśli chodzi o zewnętrzne granice UE. Również dla białoruskiej opozycji Nagroda im. Sacharowa jest ważnym krokiem naprzód – jeszcze nigdy w historii niepodległej Białorusi opozycja nie była zjednoczona w takim stopniu jak obecnie.
Nie tylko Unia Europejska doceniła białoruską walkę o wolność i demokrację. Right Livelihood Award Foundation ze Sztokholmu, która przyznaje tzw. Alternatywną Nagrodę Nobla, a także nagradza osoby lub instytucje walczące o lepszy świat.
W tym roku wyróżniono nią białoruskiego aktywistę na rzecz praw człowieka, Alesia Bialackiego który jest pierwszym białoruskim laureatem tej nagrody. Aleś Bialacki jest jednym ze współzałożycieli Centrum Praw Człowieka „Wiosna”, jednego z najważniejszych niezależnych podmiotów w Białorusi, dokumentującego łamanie praw człowieka przez władze państwowe. Niezależne relacjonowanie protestów w Białorusi jest coraz trudniejsze, dlatego praca organizacji pozarządowych zasługuje na szerokie uznanie. Oprócz symbolicznego docenienia pracy Bialackiego, nagroda ta wiąże się z otrzymaniem prawie 100 000 euro.
Przyznawanie nagród w zakresie praw człowieka białoruskim aktywistom dotyczy też poszczególnych osób. Jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci ruchu opozycyjnego, przebywająca w więzieniu Maryja Kalesnikawa, otrzymała Nagrodę Praw Człowieka 2021 niemieckiej Fundacji Gerharta and Renate Baumów. Kalesnikawa, razem z Cichanouską i Capkałą, jest jedną z bohaterek białoruskiej „rewolucji kobiet”. Przy okazji ogłaszania wyróżnienia były federalny minister spraw wewnętrznych, Gerhard Baum, zapewnił, że „chyli czoła przed jej odwagą i bezkompromisowym, wojowniczym charakterem”.[2] Ponieważ Kalesnikawa przebywa w areszcie w Białorusi, jej siostra, mieszkająca w Ukrainie, odbierze nagrodę oraz kwotę 10 000 euro w jej imieniu.
Białoruś została wyróżniona również przez dyplomatów. W listopadzie 2020 Białoruskie Stowarzyszenie Dziennikarzy otrzymało pierwszą Nagrodę Wolności Mediów przyznaną wspólnie przez ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii i Kanady. Kanadyjski rząd wyróżnił niezależnych białoruskich dziennikarzy za „wierność dziennikarskim zasadom i etyce oraz wytrwałość i poświęcenie w obliczu rosnących, wycelowanych w białoruskie media represji”.[3] Podobnie jak „Wiosna”, Białoruskie Stowarzyszenie Dziennikarzy stało się niezwykle ważną organizacją pozarządową w Białousi. Nieustannie dokumentuje i relacjonuje przypadki naruszenia praw człowieka, użycia przemocy i fałszowania wyborów. W związku z ograniczeniem wydawania akredytacji zagranicznym dziennikarzom w Białorusi, Stowarzyszenie – jeden z ostatnich niezależnych podmiotów w kraju – będzie odgrywało niezmiernie istotną rolę. Organizacja, zrzeszająca niezależnych białoruskich dziennikarzy, otrzymała już Nagrodę im. Sacharowa w 2004 r.
Patrząc na same nagrody trudno stwierdzić, czy liczne wyróżnienia w dziedzinie praw człowieka mogą zmienić sytuację polityczną w Białorusi.
Z pewnością dodadzą one skrzydeł w walce o wolność, demokrację i prawa człowieka poszczególnym obywatelom i wciąż istniejącym niezależnym organizacjom. Nie ulega wątpliwości, że nagrody dla białoruskiej opozycji zapiszą się w historii. W przyszłości ludzie zobaczą ruch opozycyjny w Białorusi na jednej liście z Nelsonem Mandelą, Alexandrem Dubčekiem, Kofim Annanem i organizacjami takimi jak Reporterzy Bez Granic czy Memorial, dzięki nagrodom przyznanym w dziedzinie praw człowieka jesienią i zimą 2020.
Zdjęcie: Parlament Europejski
[1] https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20201016IPR89546/the-2020-sakharov-prize-awarded-to-the-democratic-opposition-in-belarus
[2] https://www.zeit.de/news/2020-12/12/menschenrechtspreis-fuer-inhaftierte-kolesnikowa-in-belarus
[3] https://www.gov.uk/government/news/united-kingdom-and-canada-announce-recipient-of-first-media-freedom-award
